Τρίτη 5 Φεβρουαρίου 2013

ΠΑΝΑΓΙΑ ΒΑΤΕ ΣΤΟ ΜΕΛΙΣΣΟΥΡΓΑΚΙ [Μονστήρια Μυλοποτάμου]

O ναός της Θεοτόκου στη θέση Βατέ στο Μελισσουργάκι Μυλοποτάμου υπήρξε καθολικό παλιάς μονής, που πιθανώς λει­τουργούσε από την πρώτη περίοδο της Ενετοκρατία. Ο ναός είναι διακοσμημένος με ...

καλαίσθητες τοιχογραφίες και διάφορες σκηνές σε μικρογραφία σχε­διασμένες σε μαύρες και κίτρινες αποχρώσεις. 
Η μονή ανακαινίστηκε πριν την Τουρκοκρατία, περίοδο μεγάλη ακμής του κρητικού μοναχισμού. 
Το 1624 ο Ιερομόναχος Παχώμιος Καφάτος πραγματο­ποίησε επισκευαστικές εργασίες στο καθολικό, γεγονός που μαρτυρείτε στην επιγραφή του υπερθύρου:

«ΜΝΗΣΤΗΤΗ ΚΥΡΙΕ ΤΟΥ ΔΟΥΛΟΥ ΣΟΥ ΠΑΧΩΜΙΟΥ ΙΕΡΟΜΟΝΑΧΟΥ ΤΟΥ ΚΑΦΑ(ΤΟΥ) ΑΧΚΔ’(=1624)»
Σύμφωνα με την παράδοση ο συγκεκριμένος Παχώμιος Καφάτος της Παναγίας Βατέ ταυτίζεται με τον Παχώμιο (αγνώστου επωνύμου), που ανήγειρε την κεντρική πύλη της Μονής Αττάλης στο Μπαλί, αν και από πολλούς ιστορικούς αμφισβητείτε η ταυτοποίσή τους, γιατί τo μοναστικό όνομα Παχώμιος δεν ήταν ούτε αποκλειστικά μοναστικό ούτε ασυνήθιστο στην Κρήτη. Και δεν είναι καθόλου απίθανο να ζούσαν στο Μυλοπόταμο κι άλ­λοι μοναχοί με το ίδιο όνομα. Σύμφωνα με τον Νίκο Παναγιωτάκη: «Η Παιδεία κατά την Βενετοκρατία, Κρήτη, Ιστορία, Πολιτισμός» (τόμος Β’, σελ. 185) ο αριθμός των μοναχών στην Κρήτη, αυτή την περίοδο (1600-1650) ήταν 6 - 8.000 και αντιπροσώπευε το ένα δωδέκατο του ενήλικου ανδρικού πληθυσμού. Επίσης η Μονή της Παναγίας στο Μελισσουργάκι, δεν υπήρξε ποτέ εξαρτώμενη από τη Μονή Προδρόμου Αττάλης, αλλά από τη Μονής Ασωμάτων Αμαρίου, στην οποία συναντάμε επίσης ηγού­μενο από την οικογένεια των Καφάτων.
Σε νοταριακό έγγραφο του 1573 αναφέρεται το Μοναστήρι "της Υπεραγίας Θεοτόκου λεγόμενον Μελισσουργάκι" και ο Ιερομόναχος της μονής Μακάριος Τουρλινός (Τρουλινός). [Θ. Δετοράκης: «Νοταριακές πληροφορίες για τα Ρεθυμνιώτικα Μοναστήρια].
Επίσης από το κτηματολόγιο της Μονής Ασωμάτων προκύπτει ότι η Μονή της Παναγίας Βατέ στο Μελισσουργάκι υπήρξε μετόχι της Μονής Ασωμάτων.
Ο Εμμ. Γενεράλις, στηριζόμενος στην παράδοση της περιοχής, σημει­ώνει πως η μονή στο Βατέ ήταν ανεξάρτητο μοναστήρι, με πολλά ελαιόδεντρα και απέραντους ορεινούς βοσκότοπους. Τα κτήματα αυτά υφαρπάχθησαν από τους γενίτσαρους του Κάτω Μυλοπόταμου, γνωστούς ως Σκοτούληδες, οπότε και ολόκληρη η μονή αναγκάστηκε να μετατραπεί σε μετόχι της Μονής Ασωμάτων, σαν ύστατη προσπάθεια να περισώσει τμήματα της περιουσίας της, από την αρπακτική διάθεση των κυρίαρχων Τούρκων.
Ενδέχεται πάντως η Μονή Βατέ να αφιερώθηκε από τον ιδιοκτήτη της ή την αδελφότητα στους Ασωμάτους κατά την περίοδο της Ενετοκρατίας, όπως συνέβη με πολλές μονές όπως της περιοχής Φουρνής Μεραμπέλλου, που έγιναν μετόχια της Μονής Αρετίου.
Το σίγουρο είναι ότι επί Τουρκοκρατίας η Μονή Βατέ (ή η Μονή Παναγίας του Βάτου) στο Μελισσουργάκι, λειτουργούσε ως μοναστηριακό μετόχι. Ένας ή δυο μοναχοί από τη Μονή Ασωμάτων διέμεναν εκεί και εναλλάσ­σονταν ανά διετία για να λειτουργούν το ναό και να επιστατούν στα μοναστηριακά κτήματα.
Ο ναός είναι σήμερα κοιμητηριακός.



Δεν υπάρχουν σχόλια: